Innovatie die je niet ziet: zo maakt het Rijksmuseum technologie voelbaar voor bezoekers

Op drukke dagen stroomt de Eregalerij vol. Het geroezemoes zwelt aan, de stappen vertragen, de blikken gaan omhoog. Prachtig natuurlijk, tot het te veel wordt. Dan zakt de beleving. Precies daar maakt het Rijksmuseum verschil met technologie die je niet ziet, maar wel voelt in de zaal.

“Wat wel belangrijk is in het Rijksmuseum is dat het altijd onzichtbaar moet zijn. Dus de technologie wil je eigenlijk niet zien.” – Evita Goettsch, innovatiemanager.

In deze aflevering van de InSpark podcast vertelt Evita hoe hun Innovatielab begint bij waarde, niet bij tools. Hoe ze drukte meten zonder het uitzicht te blokkeren. Hoe AI open feedback omzet naar acties. En hoe een speels prototype persoonlijke routes mogelijk maakt, altijd met de kunst op één.

🎧 Liever kijken of luisteren? Bekijk hier de hele aflevering:

Onzichtbare technologie, zichtbare waarde

Effectieve innovatie start met de vraag voor wie je iets doet en welke waarde je wil leveren. De techniek volgt. Of zoals Evita het strak samenvat: technologie komt als laatste stap.

“Je moet beginnen met waarom je iets doet en wat voor waarde het levert, en natuurlijk aan wie.” – Evita Goettsch.

Draagvlak bouw je niet alleen met slides, maar door het idee tastbaar te maken. Eerst een schets of prototype, dan pas een project. Laat mensen ervaren wat er mogelijk is, dan volgt overtuiging vanzelf.

Drukte bij de Nachtwacht: meten waar beleving kantelt

De bezoekerservaring in de Nachtwachtzaal wordt bepaald door ruimte en ritme. Daarom hangen er onzichtbare sensoren bij de drie doorgangen, netjes weggewerkt in het verlaagde plafond. Het doel is patronen herkennen en het kantelpunt bepalen waarop drukte de beleving schaadt.

De eerste fase is verkenning en meting. Pas daarna volgt interventie. Subtiele beïnvloeding werkt beter dan hard ingrijpen: een suggestie in de app, een kort omweggetje of een tip voor een rustiger moment. Zoals Evita het verwoordt, er zijn genoeg manieren om bezoekers zacht te nudgen zonder de sfeer te breken.

Waarom dit werkt:

• Metingen zijn continu en feitelijk, niet gebaseerd op onderbuik.
• Ingrepen zijn op maat en passen bij de huisstijl.
• De techniek blijft onzichtbaar, de kunst blijft op één.

AI op open feedback: sneller zien wat ertoe doet

Open antwoorden in enquêtes bevatten waardevolle signalen. Handmatig ordenen kost tijd en nuance. Met InSpark bouwde het museum een analyse die tekst automatisch clustert en koppelt aan de gegeven scores. Zo ontstaat sneller overzicht met context. Of zoals Evita zegt: je haalt de nuance naar boven door sentiment en thema’s te combineren.

De resultaten komen als gerichte overzichten bij teams die er iets mee moeten doen. Horeca ziet eigen patronen, facilitair pikt terugkerende opmerkingen op, curatoren volgen trends rond tentoonstellingen. Teams kunnen direct handelen in plaats van rapporten bij te houden.

Tegelijk pakt het Rijksmuseum praktische winstpunten die meteen lucht geven. Vacatureteksten en interne formats worden met AI opgesteld, zodat aandacht en tijd naar inhoud en uitvoering gaan.

Persoonlijke routes: schaalbare menselijkheid

Een persoonlijke gids brengt rust en betekenis. De ambitie is om dat gevoel schaalbaar te maken zonder de menselijke maat te verliezen. Daarom verkent het Innovatielab een speels prototype voor gepersonaliseerde routes.

“We noemen het een zwerfkei. Een prototype waarmee bezoekers exploratief kunnen rondlopen.” – Evita Goettsch.

Bezoekers geven voorkeuren en tijd mee en krijgen een route die daarop is afgestemd. Denk aan een korte Vermeer-route met een geplande pauze. Het eerste experiment draait buiten op GPS en vaste routes. Dat is geen einddoel, maar een leerstap om te zien welke hints werken, wat je liever hoort dan leest en hoe je de stap van scherm naar zaal klein houdt. Doel blijft gelijk: de warmte van een rondleider, vertaald naar product, met de kunst op één.

Verder kijken dan vandaag: 2040 als oefening in richting

Verbeteren voor nu is nodig, richting kiezen net zo. Het Rijksmuseum onderzoekt toekomstscenario’s om keuzes te spiegelen aan mogelijke werelden. Het team deconstrueert het huidige museum, weegt technologische, sociale en politieke ontwikkelingen en geeft ook tegentrends een plaats.

Fysiek en digitaal zullen verder in elkaar grijpen, maar de verhouding moet kloppen met missie, collectie en publiek. Richting kiezen is geen sprint. Je begint er vandaag aan, met scenario’s die helpen om keuzes te toetsen.

Wat je morgen al kunt doen

Begin bij de behoefte van de gebruiker en valideer stap voor stap. Zonder dat fundament werkt techniek zelden zoals bedoeld. Maak het tastbaar en noem het een experiment. Kortcyclisch leren verlaagt drempels en vergroot eigenaarschap. Evita benadrukt dat een experimentele insteek de stap kleiner maakt en mensen uitnodigt om mee te bewegen.

Checklist

• Formuleer het waarom en voor wie.
• Bouw een klein prototype dat je op de vloer test.
• Meet wat telt: beleving, doorstroom en feedback.
• Schaal pas op wanneer het bewijs er is en teams willen.

Samen versnellen met InSpark

Digitale transformatie vraagt om bewijs, ritme en draagvlak. InSpark verbindt strategie, data en technologie tot werkende oplossingen die landen in de organisatie. We starten klein met een proef. We meten effect op wat telt. We schalen op als het werkt.

Wat je krijgt met ons als partner

• Heldere koers: van probleemdefinitie naar duidelijke waardepropositie.
• Snel bewijs: een eerste experiment op de vloer met meetpunt en eigenaarschap.
• Veilig en beheersbaar: governance, security en data op orde.
• Adoptie in de praktijk: training, ritme en checks zodat het blijft werken.